« Forum

Melkveehouderij neemt haar verantwoordelijkheid

Open brief van Henk Antonissen - Woordvoerder Innovatief uit de Knel

Afgelopen week heeft Brussel het voornemen van staatssecretaris Van Dam om fosfaatrechten in te voeren afgewezen. Staatsteun zegt Brussel en dat is verboden. Alom verbijstering bij boeren en beleidsmakers.

Fosfaatrechten werden al op 2 juli 2015 aangekondigd om het aantal koeien in Nederland terug te brengen op het aantal in 2002. Door het afschaffen van de melkquotering per 1 april 2015 is het aantal koeien gegroeid. Teveel koeien produceren meer mest (uitgedrukt in fosfaat) dan Europa toestaat. Indien Nederland dit zgn. “fosfaatplafond” overschrijdt, momenteel met ca. 7 miljoen kg fosfaat, riskeert het een verlies van een privilege, de derogatie. Dit houdt in dat een Nederlandse boer zijn grasland ruimer mag bemesten dan zijn Europese collega. Verlies van derogatie kost de Nederlandse melkveehouderij jaarlijks 150-200 miljoen euro door meer dure mestafzet en een onevenredige krimp in de veestapel. Het fosfaatplafond is destijds afgesproken ter bescherming van grond- en oppervlaktewater.

Van Dam wilde de derogatie behouden door op 1 januari 2017 vrij verhandelbare fosfaatrechten uit te geven op basis van de veestapel op 2 juli 2015. Het plan was om via kortingen op deze rechten de melkveestapel op 1 januari 2018 weer onder “ het plafond” te brengen en daarmee de
derogatie veilig te stellen.

Is verbijstering terecht?
Als een lidstaat een Europese goedkeuring nodig heeft voor een wet dan is regelmatig overleg in de aanloop een must. Dit is door Van Dam niet gedaan. De ambtenaren in Brussel wisten tot kort totaal niet waar Nederland mee bezig was. Pas de laatste maand zijn de hoge heren met het conceptvoorstel afgereisd. Dit is natuurlijk zeer kwalijk. Juristen toetsen elk nieuw voorstel, zonder aanzien van samenleving en politiek, nu eenmaal eerst op staatsteun.

Maar er is meer aan de hand. De waterkwaliteit waar het allemaal om draait is nog niet overal op orde en dat weet Brussel. Met het grondwater gaat het goed. Onder de landbouwpercelen voldoet 97% van de monsters aan de drinkwaternorm van max. 50 mg nitraat per liter. Wel verontrustend is dat de daling, met name op zandgronden, niet doorzet en bepaalde putten een
stevige verhoging laten zien. Een zorgpunt is daarnaast het oppervlaktewater.

Daarom vindt Brussel dat Nederland niet moet wachten tot 2018 maar nu reeds aanpak moet laten zien. In 2027 moeten de einddoelen in de Europese Kader Richtlijn Water (KRW) overal zijn gehaald. Voor de aanpak van de waterkwaliteit is het zeer de vraag of fosfaatrechten de juiste oplossing zijn. Een voorbeeld : de meeste overschrijdingen van fosfaat in sloten en beken doen zich voor in gebieden waar het minste vee zit, nl. het westen. Hoe is dit te verklaren? De hoeveelheid gemeten fosfaat en stikstof in het oppervlaktewater is maar voor een beperkt deel afkomstig uit mest. Het merendeel is te verklaren uit fosfaatrijke kwel, uit riool overstorten en vanwege een te kleine capaciteit van de zuiveringsinstallaties. Dit laatste door de dichtheid van de bevolking in west Nederland. Überhaupt wordt het een flinke kluif de waterkwaliteit die de Unie van Waterschappen heeft afgesproken met Brussel te behalen. Deze zijn zodanig streng dat al het water in sloten en beken op termijn moet voldoen aan de drinkwaternorm. Brussel is daarom pas tevreden als er max. 2 mg stikstof per liter wordt gevonden. Een onmogelijke opgave voor de landbouw, zeker gezien alle niet-landbouw gerelateerde invloeden.

Onze zuiderburen hebben het beter afgesproken. Brussel is daar akkoord indien er 11 mg stikstof per liter wordt gevonden. Ook over de wijze van monsternemen is veel te zeggen. De waterschappen nemen veelal ongefilterde monsters. Door de aanwezigheid van waterinsecten en plantenresten komt een dergelijk monster ca. 75% hoger uit dan een gefilterd monster. Alle uitslagen zijn onlangs per 1 juli weer naar Brussel verstuurd.

Op de grondwaterkwaliteit heeft de boer wel veel invloed. Afgelopen groeiseizoen hebben 20 melkveehouders van de actiegroep Innovatief uit de Knel vrijwillig het grondwater onder hun percelen volgens de RIVM methode laten monsteren. Door vakmanschap, een goede bodemverzorging en een correcte bemesting kwamen zij uit op gemiddeld 16 mg nitraat per liter in het voorjaar en 10 mg in het najaar. De norm van Brussel voor grondwater (drinkwaterkwaliteit) is max. 50 mg nitraat per liter.

Hoe nu verder?
Een melkveehouder op zijn eigen bedrijf melkt door zolang hij aan de volgende koe nog iets verdient. Dit mits hij de koe mag houden uit oogpunt van zijn vergunning en de wet Grondgebonden Melkveehouderij die al sinds 1 januari 2015 van kracht is. Dit kan niemand de individuele boer kwalijk nemen. Met de schamele melkprijs van het laatste anderhalf jaar probeert hij zijn melkgeld op peil te brengen. Het belang van de sector is tegenovergesteld. Brussel zal Nederland houden aan de afspraak om de veestapel te stabiliseren op het niveau van 2002. De onderhandelingen over een nieuwe derogatie van 4 jaar (2018-2022) starten in april 2017. Nederland staat momenteel met lege handen. De onzekerheid duurt voort. Veel boeren durven niet te investeren en banken verstrekken geen leningen. Vooralsnog is het intomen van het aantal melkkoeien nodig om volwaardig gesprekspartner te blijven in Brussel.

Alhoewel het aantal melkkoeien in Nederland sinds 1983 is gedaald van 2,4 miljoen naar 1,7 miljoen nu. Ook is de benutting van fosfaat en stikstof door de koe en de bodem met 20-30% gestegen sinds 2002. Bovendien exporteert Nederland momenteel jaarlijks meer dan 35 miljoen kg fosfaat middels (bewerkte) dierlijke mest, in 2002 was dit amper 5 miljoen kg. Terugbrengen van de veestapel kan middels (tijdelijke) maatregelen zoals een slachtpremie en/of een stoppersregeling. Nederland heeft daarvoor 23 miljoen beschikbaar van de EU en mag dit bedrag verdubbelen zonder dat staatsteun aan de orde is. Daarnaast zijn er per direct doelgerichte maatregelen nodig die de waterkwaliteit in beeld brengen en bevorderen. Innovatief uit de Knel pleit al sinds haar oprichting een jaar geleden voor een watermeetsysteem per bedrijf. Vakmensen kunnen daarmee aantonen dat ze goed zijn voor het milieu en zodoende de derogatie veiligstellen.

Uit de eerste resultaten blijkt dat de veebezetting per ha geen enkel verband houdt met de waterkwaliteit. Bepalend is uitgekiend bodembeheer, een optimale gewasopbrengst en een secure bemesting. België kent al jaren een dergelijk watermonitoringsysteem en Brussel heeft deze aanpak keer op keer goedgekeurd. Het wiel is reeds uitgevonden!! Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Het siert de politiek en de belangenbehartigers van de boeren indien ze alsnog per direct kiezen voor een doelgerichte aanpak. Zowel gezinsbedrijven, jonge boeren en recente investeerders in een duurzame stal zijn gebaat bij een afrekening op basis van ondernemerskwaliteiten. Deze komt o.a. tot uiting in de bedrijfsspecifieke waterkwaliteit. Brussel blijft Nederland volgen tot de laatste waterput op orde is!

Nu vlot acteren, communiceren en samenwerken voorkomt dat je later wordt geconfronteerd met veel strengere maatregelen. Het gaat over de toekomst van vele gezinnen met een groot belang voor de economie, de werkgelegenheid (nu nog 65.000 banen), de leefbaarheid op de dorpen en de aankleding van het landschap. Producenten van eerlijke melk verdienen beter. Innovatief uit de Knel bestaat uit 30 innovatieve toekomstgerichte melkveehouders die alle belanghebbende partijen uitnodigen om in overleg te gaan over bovenstaande oplossingsrichting. Het is onverantwoord nog tijd verloren te laten gaan.

Henk Antonissen
Woordvoerder Innovatief uit de Knel